Từ trung tâm thành phố Huế ( Thừa Thiên Huế), theo hướng đông nam 8 km du khách sẽ đến với không gian cổ kính của làng cổ Thanh Thủy Chánh ( làng thuộc xã Thủy Thanh, thị xã HƯơng Thủy, tỉnh Thừa Thiên Huế). Nơi đây lưu giữ những công trình kiến trúc cổ, những không gian văn hóa mang đậm phong vị Huế, một vùng đất bình dị gần gũi chốn kinh kỳ. Vào thế kỷ 16, theo bước chân chúa Nguyễn Hoàng (1525 – 1613), những người dân gốc Thanh Hóa vào vùng Thuận Hóa ( nay là 3 tỉnh Quảng Bình, Quảng Trị và Thừa Thiên Huế) đã đến khai hoang mở đất, lập nghiệp tại làng Thanh Toàn nay gọi là Thanh Thủy Chánh. Sang đến đời vua Thiệu Trị (tên húy Nguyễn Phúc Tuyền), chữ Toàn trong Thanh Toàn trùng với tên húy của Vua trong tiếng Hán do đó tên làng đổi thành Thanh Thủy. Tuy nhiên người dân làng vẫn quen gọi cái tên quen thuộc là Thanh Toàn mặc cho làng đã bị đổi chính thức thành Thanh Thủy Chánh.
Nét cổ kính trầm tư của làng cổ Thanh Thủy Chánh được thể hiện lên từ những công trình kiến trúc cổ
Trên 3000 hộ dân của làng Thanh Thủy Chánh chủ yếu canh tác nông nghiệp với nghề trông lúa nước là chính và bên cạnh đó họ có một số nghề phụ như chằm nón lá (đan nón lá), làm bánh, rèn nông cụ,… Thăm quan Thanh Thủy Chánh du khách sẽ được thả mình vào không gian yên bình của làng quê được hít hả hương nếp thơm đặc sản của vùng, được khám phá cuộc sống sinh hoạt bình dị, được khám phá không gian kiến trúc độc đáo với đặc trưng là cầu ngói Thanh Toàn ( một di tích xếp hạng cấp quốc gia) – cây cầu nổi tiếng này bắc ngang qua dòng sông nuôi sống người dân nơi đây, sông Như Ý.
Cầu ngói Thanh Toàn biểu tượng của làng Thanh Thủy Chánh
Cây cầu Thanh Toàn độc đáo này có một sự tích rất đặc biệt, nó là một vật phẩm của một người mẹ không con làm phước cho dân chúng để cầu tự. Bắt nguồn từ chuyện mong ước có con của một gia đính quan lại thời vua Lê Hiển Tông (1740 – 1786), đã trải qua bao năm tháng chữa trị mà hai vợ chồng vị quan nọ vẫn chưa có một đứa con. Đến năm 1776 bà Trần Thị Đạo, vợ của vị quan nọ, đã quyết định cúng tiền để xây dựng nên cây cầu này để làm phước cho dân qua lại được thuận tiện. Sau này để ghi nhớ công ơn của bà Trần Thị Đạo người dân làng đã lập đền thờ bà trên cầu để tưởng nhớ, hai bên cầu có lan can hay gọi là bục gỗ để du khách tựa lưng nghỉ ngơi. Chất liệu chính làm cầu là gỗ và lỗi kiến trúc “thượng gia hạ kiều” trên là nhà dưới là cầu ( lối kiến trúc này ta có thể dễ dàng thấy được tại Chùa Cầu – Hội An), được thiết kế theo hình cầu vồng với 3 gian dài 17m, rộng 4m. Và một điểm nổi bật mà du khách có thể nhận ra cây cầu từ xa đó là mái ngói tráng men xanh – với đặc điểm này cây cầu như hòa chung vào màu sắc không gian nơi đây.
Để biết về văn hóa và kinh tế và văn hóa của một làng thì ta nên đến thăm quan chợ và để hiểu hơn về Thanh Thủy Chánh, và không phải đi quá xa ngay cạnh đầu cầu ngói Thanh Toàn dưới gốc đa cổ thụ xanh mát, chợ quê Thanh Toàn ngày ngày diễn ra qua hàng trăm năm lịch sử của làng. Nơi đây không chỉ là nơi trao đổi hàng hóa mà còn là nơi diễn ra các buổi sinh hoạt văn hóa của làng. Vào dịp Festival Huế ( tổ chức vào cuối tháng tư 4 đầu tháng 5 mỗi 2 năm) diễn ra, chợ quê Thanh Toàn được chọn làm nơi tổ chức chương trình “Chợ quê ngày hội” với hàng loạt chương trình đặc sắc như trình diễn các thao tác sản xuất nông nghiệp, tiểu thủ công nghiệp; trình diễn các nông, lâm, ngư cụ; trình diễn các hoạt động sản xuất (chằm nón, đan lát, giã gạo); trình diễn các trò chơi dân gian (bài chòi, bịt mắt đập om, chọi gà, vượt cầu khỉ, đua thuyền)… Đến với “Chợ quê ngày tết”, du khách còn có thể hòa mình vào không gian văn nghệ dân gian đậm chất miền Trung và thưởng thức nghệ thuật ẩm thực Huế. Để cảm nhận cái phong vị quê của vùng đất cố đô, bạn nên ghé qua Thanh Thủy Chánh trong những chuyến du lịch Huế của mình.
Hội chợ quê làng Thanh Thủy Chánh đầy màu sắc trong chuỗi sự kiện Festival Huế
Với tầm quan trọng về văn hóa lịch sử của làng Thanh Thủy Chánh, cuối năm 2014 một khu trưng bày được xây dựng tại làng nhằm giúp cho du khách nắm có thể hiểu rõ hơn về quá trình hình thành và phát triển của làng theo các chủ đề: lịch sử và văn hóa làng, nghề nông, nghề đánh cá và đời sống thường ngày.
