Trong một chuyến du lịch Huế, nếu bạn được một gia đình gốc Huế tại đây mời bạn thưởng thức một bữa “cơm chay” thì bạn thực sự là một vị khách quý mà gia đình này vô cùng trân trọng. Phật giáo phát triển hưng thịnh trong thời kỳ phong kiến nhà Nguyễn, nên các món ăn của cố đô cũng được phát triển mạnh mẽ, cầu kỳ, phức tạp tương xứng. Mở đầu cho truyền thống ăn chay rất phổ biến trong các gia đình người Huế là sự đi đầu của chúa Nguyễn Phúc Chu, ngay tại đàn Nam Giao hiện vẫn còn một ngôi nhà lớn mang tên “Trai cung” đây là một nơi để Vua lên ở và ăn chay thanh tịnh trước khi lên tế trời.

Mân cỗ chay ngon không hề thua kém những món ăn mặn

Chỉ những dịp quan trọng, những ngày ăn chay, người Huế mới chuẩn bị những món ăn chay độc đáo, công phu hơn cả tiệc mặn và có khi những món ăn ấy còn có giá không hề thấp nếu như được chế biến đúng chuẩn. Tuy nhiên ngày nay do cuộc sống bận rộn, nên những người dân đô thị đã không còn nhiều thời gian để thưởng thức những bữa cơm chay đầm ấm trong gia đỉnh, cũng như không thể rảnh tay quá lâu để chế biến những món ăn công phu, tốn thời gian gấp đôi ba lần so với chế biến những món mặn.

Dưới bàn tay tài hoa của những người đầu bếp, hay sự đảm đang khéo léo của những người phụ nữ Huế, từ những nguyên liệu giản di như: rau, đậu, củ, quả, nấm, phù chúc, bánh tráng… họ đã biến nó thành những món ăn từ bình dân đến sang trọng, nhưng tất cả đều đậm đà hương vị truyền thống. Thực sự, nếu không phải là một người sành ăn, thì bạn khó có thể nhận ra được món ăn chay mà bạn đang ăn có tên là gì hay được chế biến với nguyên liệu gì, chế biến nó như thế nào?

Chả lụa chay được chế biến cầu kỳ

Quả chuối mật nấu chín, bóc vỏ, giã nhỏ với gia vị, bột thính, trộn đều với bí đao thái hột lựu, gói vào lá chuối đem hấp thế là thành món chả lụa thơm ngon. Bột mỳ loại bỏ tinh bột, bóp với tiêu muối và rau răm tạo nên món thịt gà xé phay, hay thậm chí từ quả mít non, người đầu bếp tài ba cũng có thể chế biến thành thịt gà bóp muối tiêu, rau răm y như món mặn. Một quả chuối xanh, tẩm ướp gia vị cũng có thể thành món cá tràu da khía,…. Và còn rất nhiều món ăn như chả” quế, “chả” cuốn, nem chua, “thịt heo” quay, “thịt” phay, “thịt gà” xé bóp, “cá” chiên, “sườn” ram chua ngọt, “gỏi” cuốn, “nộm”, “súp”… .Bạn sẽ không thể thốt nên lời khen những món ăn tuyệt vời ấy, ăn ngon không kém gì những món mặn, nhưng lại được chế biến chỉ từ rau củ quả và đặc biệt rất tốt cho sức khỏe.

Nem công chả phượng chay, một biến thể của nem công chả phượng mặn tiến Vua

Món ăn Huế không thể dùng vị giác mà cảm hết cái ngon của nó, mà ta còn cần đến thị giác để thưởng thức cái đẹp, cái sự cầu kỳ trong trang trí món ăn, cần dùng đến khứu giác để cảm nhận hương thơm của sự kết hợp các nguyên liệu hay dùng thính giác để nghe sự trầm trồ của những thực khách xung quanh. Cho dù là món chay hay món mặn, thì bạn cần phải vận dụng hết ngũ quan của mình thì mới có thể cảm được ẩm thực Huế, tinh tê, thanh lịch đến lạ kỳ.

Đặc biệt nhất, hai thứ nguyên liệu làm nên món chay Huế trứ danh đó là tương và chao được làm từ đậy nành. Chao của người Huế có hương vị rất đặc trưng khác hẳn với chao của các vùng miền khác. Chao có thể ăn trực tiếp hoặc làm gia vị cho nhiều món khác như nước chấm, trộn với rau sống; và là gia vị không thể thiếu trong các món ăn của Huế như: bún, phở, súp, đồ xào nướng,….

Nếu không có một lời mời dùng cơm chay tại nhà của một gia đình nơi đây, bạn có thể thưởng thức những món ăn chay của Huế tại những con phố đông đúc khách du lịch ở phía bờ nam của dòng sông Hương thơ mộng: Phạm Ngũ Lão, Bà Triệu, Nguyễn Công Trứ, Đội Cung rồi cảm nhận món ăn thanh nhã từ các quán ăn như: Bồ Đề, Anh Lạc, Tịnh Tâm, Tịnh Bình,… Chế biến tỉ mỉ và công phu như vậy, nhưng những món ăn chay còn có khi rẻ hơn món mặn, chỉ từ 20.000 đến 30.000 đồng/món. Những nhà hàng sang trong, sử dụng những nguyên liệu cao cấp hơn thì giá sẽ cao hơn và chủ yếu phục vụ cho người nước ngoài.

Không gian nhà hàng cũng là một yếu tố tạo thêm sức hấp dẫn cho những món ăn đất cố đô

Món chay của Huế, đậm đà, độc đáo, công phu và có thể nói ngon hơn những nơi khác là bởi có không gian và môi trường. Bạn có thể thưởng thức các món ăn chay này tại các ngôi chùa cổ kính, trang nghiêm; tại những ngôi nhà cổ truyền thống với không gian gần gũi hòa vào thiên nhiên,… đó chính là một trong những yếu tố tạo nên sự khác biệt của món chay Huế. Nếu đến Huế mà bạn không thưởng thức món chay thì quả là một sự thiếu sót và không đầy đủ cho một hành trình khám phá thành phố xinh đẹp này.